Алдымен ата-ана өзіңізді бақылаңыз, сіз қаншалықты жиі телефонды (гаджеттерді) пайдаланасыз?
Негізі баланы орта тәрбиелейді. Оның алғашқы жылдары ата-анасының қасында өтеді. Ата-ананың әрбір іс-әрекеті мен сөйлеген сөзі балаға әсер етеді. Көбінде ата-аналар «баламыз әлі кішкентай, көп нәрсені түсінбейді» деп ойлаймыз. Бұл — біздің үлкен қателігіміз. Бала дүниеге келмей тұрып анасының құрсағында жатып бәрін қабылдап, бәрін сезініп, бәрін түсінеді. Сондықтан баланың өмірге келген ортасында үлкен жауапкершілік барын ұмытпаңыздар. Бала сіздің әрбір іс-әрекетіңіз бен сөйлеген сөзіңізді дұрыс деп қабылдайды.
Өзіңізді бақылаңыз:
— сіз дұрыс сөйледіңіз бе?
— дұрыс әрекет жасадыңыз ба?
— ішкен асыңыз дұрыс па?
— киген киіміңіз дұрыс па?
Сіз өз әрекеттеріңіз арқылы балаңызға тәрбие беріп жатырсыз.
Қазір баласы үндемес (жыламау) үшін, баланың қолына телефонды ұстата салады да, өзі екінші телефонда отыратын аналар көп. Бұл — гаджетке құмарлықты өз анасы үйретіп жатыр деген сөз. Сонымен қатар байқағаным қазіргі балалардың тілі де өте кеш шығады.
Неге?
Сол анасының «үндемес (жыламау) үшін» деген баласына бағыттаған пейілінің арқасында болып жатқан жәйт. Баланың өз ата-анасының пейілі сондай екенін, ата-ананың өзі байқамайды да, содан кейін келе кінәні басқадан немесе баласынан көреді. Міне, осы жағдайды ата-анаға түсіндіріп айтқан жөн. Ата-ананың балаға деген пейілі қандай екенін анықтап барып, сол ата-анаға кеңес берген дұрыс.
Ал, гаджеттерге тәуелділіктің алдын-алудың алғашқы қадамын ата-ана өзіңізден бастаңыз.
Қалай?
- Балаңызды шынайы мейірлене жақсы көріңіз. Жақсы көру — деген еркелетіп, шолжаңдату емес. Оның да айырмашылығын білген жөн. Балам басқалардан қалмасын деп, барлық айтқанын жасауды тоқтатыңыз. Ол ата-ананың қателігі. Жақсы көру арқылы сіз балаңызға сенім артасыз, сенім ғана баланы емін-еркіндікке бағыттайды. Сонда ғана балаңыз сіздің айтқаныңызға көніп, ақылыңызды тыңдайды.
- Дастархан басында, үйде, балаңыздың көзінше тек жақсы сөз сөйлеңіз. Жақсы сөз арқылы, балаңыздың жақсы бағытқа бағыттап жатқаныңызды ұмытпаңыз. Сіздің аузыңыздан шыққан бейәдеп сөз, баланың өзіне деген сенімділігін жояды. Бұндай (бейәдеп) сөздерді жиі айтатын ата-ана баланың алдында да өз беделін түсіреді. Соның салдарынан бала мен ата-ананың ортасындағы қарым-қатынас нашарлайды.
- Балаңызға гаджетті өзіне қажетті ақпаратты алуына, пайдалануына керек екенін айтып, түсіндіріп отырыңыз. Балаларыңыздың болашақты мықты азамат болғанын қаласыңыз, онда балаларыңыздың арманын асқақ етіңіз. Ол үшін балаңыздың болашақты қандай мықты азамат болатыны жәйлі қысқаша әңгіме айтыңыз. Сөз соңында балаңызға қарап: «сенің сондай мықты азамат болатыныңа сенемін!» деңіз. Бала мен ата-ананың арасындағы қарым-қатынастың ең ғажап бейнесі осы.
- Гаджетті көп пайдаланасың деп, балаға жекіп сөйлемеңіз. Балаңызбен оңаша сөйлесіңіз. Егер бала сізге ештеңе айтқысы келмесе, сізге сенбегендік емес, бала сізді ренжіткісі келмегендіктен үндемеуі әбден мүмкін. Балаңызбен таза ауада серуендеңіз.
Қазіргі балалар өте ақылды, олардың ой-өрісі де ерекше дарынға толы, білім алу бағыты да өте жоғары. Осындай балаларға ата-анасы — жылы сөз, әдемі көркем мінез, жақсы әдеп көрсетуден жалықпағаны дұрыс.
Қорытындылай айтарым: балаңыздың бейәдеп әрекеті басым болып, сіздің айтқаныңызға көнбей, гаджеттерді өте көп пайдаланатын болса, онда ата-ана ретінде е психолог мамандармен жұмыс жасағын дұрыс.
